ΒΙΒΛΙΑ
Φαρσαλιώτης, Σ. (2019). Κλινική του εφήμερου. Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση της ανεστιότητας. Αθήνα: Αρμός.
Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να βρίσκονται παγιδευμένοι στις αρνητικές πτυχές της γενικευμένης ρευστότητας της εποχής μας, αντιμετωπίζοντας εξαιρετικά εύθραυστες καταστάσεις κοινωνικής και οικονομικής αβεβαιότητας. Παράλληλα, ο αριθμός των υποκειμένων που, βιώνοντας αυτές τις συνθήκες μείζονος αστάθειας, ανασφάλειας και ευαλωτότητας, απευθύνονται -και- σε ειδικούς ψυχικής υγείας αυξάνεται σταθερά. Στα σύνορα ανάμεσα στο κοινωνικό και το ψυχικό, οι έννοιες της επισφάλειας και του εφήμερου μας επιτρέπουν να σκεφθούμε σε ένα συνεχές καταστάσεις ριζικής κοινωνικής περιθωριοποίησης, όπως η έλλειψη στέγης στην οποία επικεντρώνεται το παρόν βιβλίο, από τη μία πλευρά, και καταστάσεις οι οποίες, από την άλλη, βρίσκονται πολύ πιο κοντά σε μια κοινωνική κανονικότητα. Ποια χρησιμότητα μπορεί να έχει όμως η ύπαρξη μιας ψυχαναλυτικής οπτικής όσον αφορά την προσέγγιση των αστέγων ή άλλων αποκλεισμένων ατόμων;
Στην μονογραφία αυτή, η οποία συνιστά μια επανεπεξεργασία γύρω από ορισμένα από τα κεντρικά ζητήματα που μελετήθηκαν στην διδακτορική έρευνα του συγγραφέα, εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες του πεδίου της σημερινής, διευρυνόμενης ψυχοκοινωνικής κλινικής καθώς και πτυχές των σύνθετων σχέσεων μεταξύ ανεστιότητας και ψυχικού τραύματος. Μελετώνται κάποιες από τις κυριότερες ψυχικές παραμέτρους των καταστάσεων ακραίας κοινωνικής επισφάλειας, σε μια προσπάθεια ανάδειξης τρόπων με τους οποίους η ψυχαναλυτική σκέψη μπορεί να συνδράμει στο πλαίσιο της κλινικής εργασίας με αστέγους αλλά και στις κοινωνικές παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο να διευκολύνουν και να υποστηρίξουν την σταδιακή κοινωνική επανένταξη αυτών των προσώπων.
ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ
Φαρσαλιώτης, Σ. (2021). Υστερική διαταραχή προσωπικότητας. Στο Σ. Στυλιανίδης (επιμ.), Εγχειρίδιο Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής, Αθήνα: Τόπος, σσ. 243-249.
Το ανωτέρω κεφάλαιο επικεντρώνεται στην έννοια της υστερικής προσωπικότητας, η οποία διαφοροποιείται από την υστερία βάσει του γενικού κριτηρίου της απουσίας συμπτωμάτων. Τα κύρια περιγραφικά της χαρακτηριστικά αρθρώνονται γύρω από τα ζητήματα του ανικανοποίητου, του ιστριονισμού, της ευμεταβλητότητας και της σαγήνης. Οι παθολογικές της εκφράσεις σχετίζονται με τον υπέρμετρα δύσκαμπτο, δυσπροσαρμοστικό και οδυνηρό χαρακτήρα που μπορεί να λαμβάνουν τα παραπάνω στοιχεία. Οι δομικές σχέσεις ανάμεσα στον υστερικό χαρακτήρα και την παθολογία της υστερίας παραπέμπουν στο κοινό ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο των δύο, που είναι η υστερική οργάνωση. Η υστερική οργάνωση αντιστοιχεί σε έναν βαθύτερο και σχετικά αμετάβλητο τρόπο ψυχικής δόμησης και λειτουργίας, ο οποίος παρέχει γενικά την βάση τόσο των φυσιολογικών όσο και των παθολογικών εκδηλώσεων υστερικού τύπου. Ορισμένες θεμελιώδεις ψυχικές προβληματικές της υστερικής λειτουργίας είναι η περίπλοκη σχέση με την επιθυμία, η σύγκρουση ανάμεσα στην αγάπη και την σεξουαλικότητα, η κομβική θέση των φαντασιώσεων αποπλάνησης, οι οιδιπόδειες καθηλώσεις καθώς και οι πιο πρώιμες στοματικές ανάγκες. Επισημαίνονται, τέλος, κάποια κεντρικά ζητήματα που αφορούν τη διαφορική διάγνωση και τη θεραπευτική προσέγγιση της εν λόγω κλινικής οντότητας.
Φαρσαλιώτης, Σ., Στυλιανίδης, Σ. (2021). Σχιζοειδής, σχιζότυπη και παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας. Στο Σ. Στυλιανίδης (επιμ.), Εγχειρίδιο Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής, Αθήνα: Τόπος, σσ. 197-210.
Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζονται τρεις διαφορετικές μορφές πιθανής παθολογίας της προσωπικότητας, οι οποίες βρίσκονται σε λιγότερο ή περισσότερο άμεση σύνδεση με το πεδίο των ψυχώσεων: η σχιζοειδής, η σχιζότυπη και η παρανοϊκή προσωπικότητα. Παρά την ύπαρξη αρκετών σημαντικών στοιχείων διαφοροποίησης μεταξύ τους, οι εν λόγω ψυχωτικές οργανώσεις της προσωπικότητας μοιράζονται ένα σύνολο κοινών ψυχοπαθολογικών χαρακτηριστικών και μηχανισμών. Μολονότι διακρίνονται από μια ψυχική λειτουργία ψυχωτικού τύπου, δεν συνοδεύονται από παραληρητικά ή άλλα ψυχωτικά συμπτώματα. Η σχιζοειδής προσωπικότητα χαρακτηρίζεται πρωτίστως από ένα σημαντικό έλλειμμα επένδυσης των διαπροσωπικών σχέσεων και μια συρρίκνωση της συναισθηματικότητας. Η σχιζότυπη προσωπικότητα διακρίνεται ομοίως από έντονες δυσκολίες και συναισθηματική απόσυρση στον τομέα των διαπροσωπικών σχέσεων, αλλά κυριαρχείται περισσότερο από το στοιχείο της παραδοξότητας. Η παρανοϊκή προσωπικότητα περιλαμβάνει τέσσερα κύρια χαρακτηριστικά: την υπερτροφία του εγώ, την δυσπιστία, το εσφαλμένο/αναληθές της κρίσης και την ανεπάρκεια της κοινωνικής προσαρμογής. Ορισμένες θεμελιώδεις ψυχικές παράμετροι των ψυχωτικών οργανώσεων της προσωπικότητας, οι οποίες δεν συνιστούν ωστόσο αποκλειστικές αιτιολογικές διαστάσεις τους, είναι η μείζων ευθραυστότητα του εγώ, η επισφάλεια της διάκρισης ανάμεσα στην εσωτερική και την εξωτερική πραγματικότητα, οι συγχωνευτικές τάσεις στην σχέση με το αντικείμενο, τα άγχη κατακερματισμού και η εκτενής χρήση πρώιμων αμυντικών μηχανισμών, όπως η απάρνηση, η διχοτόμηση και η προβολή. Άτομα με κάποια από τις ανωτέρω μορφές διαταραχής της προσωπικότητας σπάνια αναζητούν αυτοβούλως θεραπευτική βοήθεια. Πέραν της χρησιμότητας της φαρμακοθεραπείας στην αντιμετώπιση ενδεχόμενων κλινικών επιπλοκών, ο βασικός τρόπος προσέγγισης του ασθενούς που μπορεί να επιφέρει μονιμότερες τροποποιήσεις είναι η ψυχοθεραπεία.
Στυλιανίδης, Σ., Φαρσαλιώτης, Σ. (2021). Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Στο Σ. Στυλιανίδης (επιμ.), Εγχειρίδιο Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής, Αθήνα: Τόπος, σσ. 231-242.
Αρκετοί λήπτες υπηρεσιών με διάγνωση κάποιας διαταραχής προσωπικότητας αναφέρουν πως δεν λαμβάνουν ικανοποιητικές υπηρεσίες υγείας, γεγονός που αποδίδεται στη διάγνωση. Κεντρικά χαρακτηριστικά της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας, η οποία μελετάται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, είναι η ανεύθυνη και αντικοινωνική συμπεριφορά, η παρορμητικότητα, η επιθετικότητα και η τάση για περιφρόνηση των δικαιωμάτων και των ορίων των άλλων. Η ψυχοπάθεια κατά Hare δεν είναι απαραίτητα συνώνυμη με ένα ιστορικό εγκληματικών συμπεριφορών ή με μια διάγνωση αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας, αν και συχνά συσχετίζεται με τα δύο αυτά δεδομένα σε σοβαρές περιπτώσεις ασθενών με ψυχοπάθεια. Η ψυχοδυναμική διάγνωση της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας καθορίζεται τόσο από τη βασική αποτυχία του ατόμου να δημιουργήσει συναισθηματικούς δεσμούς με τους συνανθρώπους του όσο και από τη χρήση ιδιαίτερα πρωτόγονων αμυντικών μηχανισμών. Η παροχή αποτελεσματικής φροντίδας στους ασθενείς με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, που επισκέπτονται τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, μπορεί όχι μόνο να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ίδιων των ασθενών και των οικογενειών τους, μέσα από τη βελτίωση της κοινωνικής λειτουργικότητας των ασθενών, αλλά και να ελαττώσει το οικονομικό φορτίο των συστημάτων υγείας και απονομής δικαιοσύνης, μέσα από τον περιορισμό των βίαιων πράξεων από τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας που τα οδηγούν σε εμπλοκή με τις αντίστοιχες υπηρεσίες.
Φαρσαλιώτης, Σ., Στυλιανίδης, Σ. (2021). Νευρώσεις – Αγχώδεις διαταραχές. Στο Σ. Στυλιανίδης (επιμ.), Εγχειρίδιο Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής, Αθήνα: Τόπος, σσ. 275-342.
Το ανωτέρω κεφάλαιο προσπαθεί να παρουσιάσει συνολικά την ψυχοδυναμική προσέγγιση των νευρωτικών διαταραχών, η οποία υπερβαίνει την διάσταση της έκδηλης σημειολογίας και δεν περιορίζεται συνεπώς στις μόνες ορατές συμπτωματικές εκφράσεις τους, χωρίς όμως να απαλλάσσει τον κλινικό, σε καμία περίπτωση, από την ακριβή γνώση αυτών των τελευταίων. Η δυνατότητα σαφούς διάκρισης και αναγνώρισης των διαφόρων παθολογικών φαινομένων κατά την κλινική πράξη μπορεί, αντίθετα, να θεωρηθεί θεμελιώδης προϋπόθεση της κατανόησης των υποκείμενων μηχανισμών τους, όπως και κάθε περαιτέρω διαφοροδιαγνωστικής εμβάθυνσης. Έτσι, σύμφωνα με την ψυχοπαθολογική οπτική σχετικά με τις νευρώσεις που αναπτύσσεται στο παρόν κεφάλαιο, η κλινική αξία των έκδηλων «νευρωτικών» συμπτωμάτων – δηλαδή, των ποικίλων φοβιών, αγχωδών εκδηλώσεων, ιδεοληψιών, σωματόμορφων διαταραχών κλπ. – δεν παύει έτσι να είναι σχετική και δεν δύναται να κατανοηθεί σε βάθος ανεξάρτητα από την συνολική ψυχική προβληματική στο πλαίσιο της οποίας εγγράφονται και την δυναμική της οποίας μεταφράζουν, μαζί με τα αδιέξοδά της. Η λεπτομερής εξέταση των συμπτωματολογικών ιδιαιτεροτήτων των κυριότερων μορφών νευρωτικών διαταραχών, με την ευρύτερη περιγραφική σημασία του όρου, ακολουθείται και συμπληρώνεται από την μελέτη των θεμελιωδών ψυχοδυναμικών παραμέτρων που επιτρέπουν τον δομικό προσδιορισμό της βαθύτερης ψυχικής οργάνωσης της νεύρωσης.
Ορισμένα κεντρικά σημεία που εξετάζονται στο κεφάλαιο αυτό είναι: α. Η ιστορία των νευρωτικών διαταραχών, η θέση τους στη νεωτερικότητα και η τρέχουσα νοσογραφική τους κατάσταση στις διεθνείς ψυχιατρικές ταξινομήσεις, β. Η πολυσημία της έννοιας της νεύρωσης και τα διαφορετικά επίπεδα ψυχοπαθολογικής της ανάλυσης, από τα κύρια περιγραφικά χαρακτηριστικά των νευρωτικών διαταραχών στη νεύρωση ως βαθύτερη ψυχική οργάνωση, γ. Το φαινόμενο του άγχους, η οικουμενικότητα και η αναγκαιότητά του, οι σχέσεις του με το συναίσθημα του φόβου, οι σωματικές, ψυχικές και συμπεριφορικές του εκδηλώσεις, τα κριτήρια διάκρισης του φυσιολογικού από το παθολογικό άγχος, δ. Η σημειολογία δύο μειζόνων μορφών αγχωδών συνδρόμων – της διαταραχής πανικού και της διαταραχής γενικευμένου άγχους – τα βασικά στοιχεία ψυχαναλυτικής κατανόησής τους μέσα από το πρίσμα των δύο φροϋδικών θεωριών σχετικά με το άγχος και η αντιπαραβολή της δυναμικής τους με την οντότητα της νεύρωσης, ε. Τα γενικά χαρακτηριστικά της κλινικής των φοβιών και οι ιδιαιτερότητες τριών μεγάλων περιγραφικών τύπων φοβίας: της αγοραφοβίας, της ειδικής φοβίας και της κοινωνικής φοβίας· η διάκριση μεταξύ των νευρωτικών και των μη-νευρωτικών φοβικών διαμορφώσεων και τα βασικά στοιχεία ψυχαναλυτικής κατανόησης της αντίστοιχης δυναμικής τους, στ. Η κλινική του πεδίου των υποχονδριακών διαταραχών και η ψυχαναλυτική τους κατανόηση, ζ. Η εξέλιξη και οι συμπτωματικές εκδηλώσεις της υστερίας, η έννοια της υστερικής μετατροπής, το συμβολικό νόημα των υστερικών συμπτωμάτων και η διάκρισή τους από τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, η. Οι κλινικές εκδηλώσεις της ψυχαναγκαστικής παθολογίας και η ψυχοδυναμική τους αξιολόγηση, οι βασικές ψυχικές προβληματικές και οι τυπικοί μηχανισμοί άμυνας της ψυχαναγκαστικής λειτουργίας, θ. Η ψυχαναλυτική ψυχοπαθολογία των νευρώσεων με έμφαση στις θεμελιώδεις παραμέτρους της νευρωτικής λειτουργίας, ι. Η φαρμακοθεραπευτική και ψυχοθεραπευτική προσέγγιση των νευρώσεων και των αγχωδών διαταραχών.
Κλεώπας, Ι., Φαρσαλιώτης, Σ. (2021). Τραύμα. Στο Σ. Στυλιανίδης (επιμ.), Εγχειρίδιο Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής, Αθήνα: Τόπος, σσ. 623-646.
Σε αυτό το κεφάλαιο προτείνεται η διερεύνηση διαφόρων προσεγγίσεων του τραύματος, όπως είναι η φαινομενολογική και η ψυχοδυναμική προσέγγιση, σε σχέση με την εκδήλωση ψυχοπαθολογικών διαταραχών, καθώς η σύνδεσή τους με ερευνητικά δεδομένα. Η εξέταση του τραύματος οδηγεί στην εξέταση βασικών ψυχαναλυτικών εννοιών, καθώς και στην εξέταση θεμελιωδών διεργασιών της συγκρότησης της σωματοψυχικής οντότητας. Το τραύμα συνιστά έναν μείζονα ψυχοπαθολογικό μηχανισμό. Η συμπτωματολογία των τραυματικών διαταραχών περιλαμβάνει: α. Διαταραχή του συναισθήματος (καταθλιπτική ή καταστολής του συναισθηματικού βιώματος), β. Διαταραχή άγχους διάχυτου τύπου, γ. Διαταραχή της ονειρικής ζωής, δ. Μείωση ή απουσία νοηματοδότησης και ενσυναίσθησης. Ως προς την ενδοψυχική λειτουργία και οργάνωση, διακρίνουμε: α. Την περίπτωση του τραύματος στη νεύρωση και την εκ των υστέρων ενεργοποίηση του τραύματος, β. Το τραύμα ως διάρρηξη του αλεξιερεθιστικού συστήματος, γ. Την περίπτωση του τραύματος με αποδιοργάνωση των σωματοψυχικών διεργασιών (οριακές διαταραχές, συναισθηματικές διαταραχές, ψυχοσωματική, ψυχώσεις), δ. Την λειτουργία του τραύματος ως προς την ψυχική οικονομία. Το τραύμα συνδέεται με τη μικρότερη ή μεγαλύτερη αδυναμία του ατόμου να επεξεργαστεί τις ενδογενείς ή εξωγενείς εντάσεις και διεγέρσεις, ε. Η έκταση της τραυματικής διαταραχής διαμορφώνεται σύμφωνα με τον τύπο ψυχικής οργάνωσης του ατόμου, και συγχρόνως η ψυχική οργάνωση ενός ατόμου μπορεί να μεταβληθεί από τραυματικά βιώματα και την επανάληψή τους, στ. Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ακολουθεί τη θεραπευτική τεχνική που αντιστοιχεί στη βασική μορφή της ψυχικής οργάνωσης. Ωστόσο, συνήθως απαιτείται μια ιδιαίτερη εργασία στήριξης και νοηματοδότησης των ελλειμμάτων και του αρνητικού, που προκαλούνται ή αποκαλύπτονται από το τραύμα.
Stylianidis, S., Belecou, P., Farsaliotis, S. (2016). Sexuality of patients with serious psychiatric disorders in psychosocial rehabilitation units. In S. Stylianidis (ed.), Social and Community Psychiatry. New York: Springer, pp. 365-385.
Πρόκειται για μετάφραση και έκδοση στην αγγλική γλώσσα από τον εκδοτικό οίκο Springer του κεφαλαίου που ακολουθεί.
Στυλιανίδης, Σ., Μπελέκου, Π., Φαρσαλιώτης, Σ. (2014). Η σεξουαλικότητα των ασθενών με σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές στις δομές ΨΚΑ. Στο Σ. Στυλιανίδης (επιμ.), Σύγχρονα θέματα κοινωνικής και κοινοτικής ψυχιατρικής. Αθήνα: Τόπος, σσ. 535-562.
Το παρόν κεφάλαιο επιχειρεί μία συστηματική θεωρητική και κλινική επεξεργασία γύρω από τη σεξουαλικότητα των ψυχωτικών ασθενών στους ψυχιατρικούς θεσμούς, ιδιαίτερα σε αυτούς που έχουν ως εκφρασμένο στόχο και όραμα τη δημιουργία μιας εναλλακτικής θεραπευτικής κουλτούρας και πρακτικής. Εξετάζονται η καθοριστική σημασία και οι διάφορες όψεις που παρουσιάζει η σεξουαλικότητα στο πεδίο των ψυχωτικών διαταραχών, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάδειξη του ρόλου της θεραπευτικής ομάδας και της εργασίας αντιμεταβίβασης όσον αφορά την καλύτερη κατανόηση και διαχείριση της έκφρασης της σεξουαλικότητας των ασθενών κατά την εργασία στους ψυχιατρικούς θεσμούς. Η εν λόγω προβληματική φωτίζεται μέσα από κλινικό υλικό προερχόμενο από μία μονάδα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Η επένδυση στη σκέψη και στην ελπίδα αποτελεί μία ισχυρή προστασία των θεραπευτικών ομάδων απέναντι στο άγχος κατάρρευσης των δομών αλλά και της ψυχωσιογόνου και νεο-ιδρυματικής λειτουργίας τους.
Πρόκειται για μια επανέκδοση του άρθρου «Για τη σεξουαλικότητα των ψυχωτικών ασθενών στους ψυχιατρικούς θεσμούς» των ιδίων συγγραφέων, που δημοσιεύτηκε αρχικά στο τεύχος 12 του περιοδικού Οιδίπους (βλ. παρακάτω).
ΑΡΘΡΑ
Φαρσαλιώτης, Σ. (2024). Εφηβική ανάπτυξη και ψυχικοί μετασχηματισμοί. Μια κριτική ανάγνωση της συμβολής του Peter Blos στην ψυχαναλυτική προσέγγιση του εφήβου. Σύναψις 72: 24-31.
Στο παρόν άρθρο προτείνεται μια κριτική παρουσίαση και συζήτηση ορισμένων κεντρικών πτυχών της συμβολής του Peter Blos στην ψυχαναλυτική προσέγγιση του εφήβου. Εξετάζονται ιδιαίτερα η συστηματική προσπάθεια επεξεργασίας, από τον πρωτοπόρο αυτόν συγγραφέα της ψυχανάλυσης του εφήβου, μιας γενετικής θεωρίας της εφηβείας μέσω της περιγραφής διακριτών φάσεων ψυχολογικής ανάπτυξης, αλλά και η πρόταση από τον ίδιο μιας συνολικής σύλληψης της εφηβείας, πέραν της μείζονος ποικιλομορφίας που την χαρακτηρίζει, ως μιας δεύτερης διεργασίας εξατομίκευσης, κατ’ αναλογία με την διεργασία αποχωρισμού-εξατομίκευσης των πρώτων σταδίων της ζωής. Στην πορεία του κειμένου επισημαίνονται βασικά σημεία σύγκλισης και απόκλισης με μεταγενέστερες θεωρήσεις σχετικά με την εφηβεία, προερχόμενες κυρίως από τον χώρο της γαλλόφωνης ψυχανάλυσης.
Φαρσαλιώτης, Σ., Στυλιανίδης, Σ. (2020). Άστεγοι και ψυχικό τραύμα. Μια ψυχαναλυτική ερευνητική οπτική. Οιδίπους 21: 208-227.
Η ανεστιότητα, εκτός των σοβαρών κινδύνων που ενέχει για την σωματική υγεία και ακεραιότητα, συνιστά πάντοτε και μια μείζονα απειλή για την ψυχική ακεραιότητα ενός υποκειμένου. Στηριζόμενη στην ποιοτική ανάλυση αφηγήσεων άστεγων ατόμων, η παρούσα εργασία είχε ως στόχο την διερεύνηση των ψυχικών παραμέτρων των καταστάσεων ακραίου κοινωνικού αποκλεισμού, και ιδιαίτερα της έλλειψης στέγης, καθώς και την πληρέστερη κατανόηση της διαδικασίας ανάκαμψης από τις συγκεκριμένες καταστάσεις, σε μια προσπάθεια συνεισφοράς στην ανάπτυξη των πρακτικών ψυχοκοινωνικής φροντίδας υπέρ των αστέγων. Όπως σκιαγραφήθηκαν συνολικά στις αφηγήσεις των αποκλεισμένων ατόμων που έλαβαν μέρος στην μελέτη, η έλλειψη στέγης και ιδιαίτερα η διαβίωση στον δρόμο αντιστοιχούν σε μια διαρκή τραυματική κατάσταση, η οποία γεννά αισθήματα απελπισίας, θυμού, εγκατάλειψης και ανημπόριας. Οι πολλαπλές τραυματικές απώλειες, η σχεδόν ολική έλλειψη ελέγχου και η βίαιη κατάρριψη των υποκειμενικών προσδοκιών αναδείχθηκαν σε κεντρικές διαστάσεις της εν λόγω εμπειρίας. Η πλήρως εφήμερη ύπαρξη στον δρόμο ή σε συνθήκες απόλυτης ρευστότητας φάνηκε να κινητοποιεί ισχυρά πρώιμα άγχη καθώς και ποικίλους δαπανηρούς μηχανισμούς ψυχικής επιβίωσης. Η δυνατότητα σταδιακής επούλωσης και, μερικής έστω, υπέρβασης των πολυάριθμων ψυχικών τραυματισμών, που είχαν σημαδεύσει τόσο το πρόσφατο όσο και το παιδικό παρελθόν των περισσοτέρων συμμετεχόντων, εμφανίστηκε ως μια αποφασιστική παράμετρος για την εξέλιξη των προσωπικών τους διαβημάτων κοινωνικής επανένταξης.
Farsaliotis, S., Stylianidis, S. (2019). Exclusion sociale et identité précaire : l’histoire de Paul. Une approche psychanalytique de l’errance. Cahiers de Psychologie Clinique 52: 133-147.
Εκκινώντας από ένα πλαίσιο μείζονος κοινωνικό-οικονομικής κρίσης, το άρθρο αυτό επιχειρεί να εξετάσει την συνάρθρωση της ατομικής και της κοινωνικής οδύνης, λαμβάνοντας υπόψιν έναν αριθμό ψυχικών παραμέτρων που χαρακτηρίζουν τις καταστάσεις ακραίας κοινωνικής επισφάλειας. Επικεντρώνεται, ιδιαίτερα, στην κεντρική θέση του ψυχικού τραύματος καθώς και στην λειτουργία των παράδοξων αμυνών αυτο-αποκλεισμού και μελετά τις υποκειμενικές και ταυτοτικές τους συνέπειες. Παράλληλα, προσεγγίζεται το ζήτημα της ποιότητας του πρωταρχικού περιβάλλοντος και των ιδιαιτεροτήτων της πατρικής λειτουργίας σε σχέση με την προβληματική του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιπλάνησης. Τέλος, προτείνεται μια εμβάθυνση των ανωτέρω στοιχείων μέσα από την μελέτη της αφήγησης ενός άνδρα ευρισκόμενου αντιμέτωπου με μια κατάσταση ακραίας επισφάλειας.
Στυλιανίδης, Σ., Φαρσαλιώτης, Σ. (2018). Μοντέλο ανάκαμψης και ψυχαναλυτική σκέψη: ένας διάλογος. Σύναψις 49: 96-101.
Το αγγλοσαξονικής έμπνευσης μοντέλο ανάκαμψης προέρχεται από τον χώρο της ψυχικής υγείας, εντός του οποίου εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε προοδευτικά, κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών, μέχρι να λάβει την τρέχουσα, διαρκώς εξελισσόμενη, μορφή του. Έχοντας διαφοροποιηθεί, αρκετά νωρίτερα, από τις επικρατούσες αντιλήψεις στον ιατρικό τομέα, η ψυχανάλυση χαρακτηρίζεται από μια ειδική θεώρηση της ίασης και της θεραπευτικής διαδικασίας. Παρά τις σημαντικές διαφορές οπτικής που διαχωρίζουν το μοντέλο ανάκαμψης από την ψυχαναλυτική προσέγγιση, ένας διάλογος μεταξύ τους θα ήταν σήμερα εφικτός; Το ανωτέρω άρθρο αποπειράται να εξετάσει αυτή την ερώτηση.
Φαρσαλιώτης, Σ., Στυλιανίδης, Σ. (2016). Το εφήμερο ως διαρκής τραυματική κατάσταση. Μια ψυχoδυναμική προσέγγιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Οιδίπους 16: 416-438.
Η εργασία αυτή επιχειρεί να φωτίσει ορισμένες βασικές ψυχολογικές διαστάσεις του εφήμερου και των καταστάσεων ακραίας κοινωνικής περιθωριοποίησης μέσα από μια ψυχοδυναμική προσέγγιση. Στηριζόμενη στην ποιοτική ανάλυση αφηγήσεων υποκειμένων που βιώνουν καταστάσεις έλλειψης στέγης – μια από τις πιο τραυματικές και ακραίες μορφές επισφάλειας και αποκλεισμού – στο πλαίσιο μια έρευνας πεδίου που πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Αθήνας, στοχεύει πιο συγκεκριμένα να καταδείξει τον σύνθετο ρόλο της τραυματικής διάστασης στο πεδίο του εφήμερου καθώς και την ιδιαίτερη σημασία του τραυματικού παράγοντα ως προς την διαδικασία ψυχικής και κοινωνικής ανάκαμψης ατόμων που αντιμετωπίζουν καταστάσεις ριζικής κοινωνικής περιθωριοποίησης. Συζητούνται, τέλος, ορισμένοι τρόποι με τους οποίους η ψυχαναλυτική σκέψη μπορεί να συνδράμει στο πλαίσιο της κλινικής εργασίας με αστέγους και/ή στις κοινωνικές παρεμβάσεις, στόχος των οποίων είναι να διευκολύνουν την κοινωνική επανένταξη αυτών των προσώπων.
Στυλιανίδης, Σ., Μπελέκου, Π., Φαρσαλιώτης, Σ. (2013). Για τη σεξουαλικότητα των ψυχωσικών ασθενών στους ψυχιατρικούς θεσμούς. Οιδίπους 12: 453-480.
Το παρόν άρθρο επιχειρεί μία συστηματική θεωρητική και κλινική επεξεργασία γύρω από τη σεξουαλικότητα των ψυχωτικών ασθενών στους ψυχιατρικούς θεσμούς, ιδιαίτερα σε αυτούς που έχουν ως εκφρασμένο στόχο και όραμα τη δημιουργία μιας εναλλακτικής θεραπευτικής κουλτούρας και πρακτικής. Εξετάζονται η καθοριστική σημασία και οι διάφορες όψεις που παρουσιάζει η σεξουαλικότητα στο πεδίο των ψυχωτικών διαταραχών, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάδειξη του ρόλου της θεραπευτικής ομάδας και της εργασίας αντιμεταβίβασης όσον αφορά την καλύτερη κατανόηση και διαχείριση της έκφρασης της σεξουαλικότητας των ασθενών κατά την εργασία στους ψυχιατρικούς θεσμούς. Η εν λόγω προβληματική φωτίζεται μέσα από κλινικό υλικό προερχόμενο από μία μονάδα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Η επένδυση στη σκέψη και στην ελπίδα αποτελεί μία ισχυρή προστασία των θεραπευτικών ομάδων απέναντι στο άγχος κατάρρευσης των δομών αλλά και της ψυχωσιογόνου και νεο-ιδρυματικής λειτουργίας τους.
Η εργασία αυτή αναδημοσιεύθηκε στο συλλογικό έργο Σύγχρονα θέματα κοινωνικής και κοινοτικής ψυχιατρικής που επιμελήθηκε επιστημονικά ο καθ. Σ. Στυλιανίδης και εκδόθηκε από τις εκδόσεις Τόπος τον Νοέμβριο του 2014 (βλ. παραπάνω).
